خدمات دندان پزشکی

 

سلامت دهان و دندان یکی از ارکان اصلی سلامت کلی بدن است. دندان‌ های سالم نه تنها برای جویدن غذا و صحبت کردن ضروری هستند، بلکه نقش مهمی در اعتماد به نفس و ظاهر افراد دارند. یکی از روش‌ های مؤثر و رایج برای پیشگیری از پوسیدگی دندان و تقویت ساختار آن، فلوراید تراپی است. این روش سال ‌هاست که توسط دندانپزشکان در سراسر جهان برای محافظت از دندان‌ ها توصیه می‌ شود. اما فلوراید تراپی دقیقاً چیست و برای چه کسانی مناسب است؟ آیا همه گروه‌ های سنی می‌ توانند از آن بهره ببرند؟ در این مقاله به طور جامع به این سؤالات پاسخ می‌ دهیم و جنبه‌ های مختلف این روش پیشگیرانه را بررسی می‌کنیم. 

فلوراید چیست؟

فلوراید یک ماده معدنی طبیعی است که به طور طبیعی در آب، خاک، برخی گیاهان و غذاها مانند چای، ماهی و سبزیجات خاص یافت می‌ شود. این ماده به دلیل توانایی ‌اش در تقویت مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی، در دندانپزشکی جایگاه ویژه ‌ای دارد. مینای دندان، لایه سخت و بیرونی دندان است که از ساختارهای داخلی محافظت می ‌کند. اما باکتری‌ های موجود در پلاک دندانی ( لایه‌ای چسبناک از باکتری‌ ها، بزاق و باقیمانده غذا ) اسیدهایی تولید می ‌کنند که می‌ توانند مینا را تخریب کنند. مصرف غذاها و نوشیدنی ‌های قندی نیز این فرآیند را تسریع می‌کند. فلوراید با تقویت مینا و کمک به ترمیم آن، از این آسیب ‌ها جلوگیری می‌کند.

فلوراید تراپی چیست؟

فلوراید تراپی به استفاده هدفمند و کنترل‌شده از فلوراید برای بهبود سلامت دندان ‌ها گفته می‌ شود. این روش به دو شکل اصلی انجام می‌شود:

1. فلوراید موضعی: در این روش، فلوراید مستقیماً روی سطح دندان‌ ها اعمال می ‌شود تا مینا را تقویت کند. این کار می‌تواند در مطب دندانپزشکی با استفاده از ابزارهایی مانند لاک فلوراید (varnish)، ژل، فوم یا محلول انجام شود. همچنین، محصولات خانگی مانند خمیردندان و دهان شویه‌ های حاوی فلوراید نیز جزو این دسته هستند.
2. فلوراید سیستمیک: این نوع فلوراید از طریق مصرف وارد بدن می‌شود و به رشد دندان‌ های قوی ‌تر، به‌ویژه در کودکان، کمک می ‌کند. منابع آن شامل آب آشامیدنی فلورایددار، مکمل‌ های فلوراید ( مانند قرص یا قطره ) و برخی غذاها است.

هدف اصلی فلوراید تراپی، پیشگیری از پوسیدگی دندان، تقویت مینا و حتی ترمیم نواحی ضعیف ‌شده دندان قبل از ایجاد حفره است. این روش توسط سازمان‌ های معتبری مانند انجمن دندانپزشکی آمریکا ( ADA ) و سازمان بهداشت جهانی ( WHO ) تأیید شده است.

مکانیسم عملکرد فلوراید

فلوراید به چند روش از دندان ‌ها محافظت می‌کند:

• تقویت مینا: فلوراید با نفوذ به ساختار مینا، آن را مقاوم ‌تر می ‌کند و از تخریب توسط اسیدها جلوگیری می ‌کند.
• رمینرالیزاسیون: در مراحل اولیه پوسیدگی، که مینای دندان مواد معدنی خود را از دست می ‌دهد، فلوراید می ‌تواند کلسیم و فسفات را به دندان بازگرداند و آن را ترمیم کند.
• کاهش فعالیت باکتری‌ ها: فلوراید توانایی باکتری ‌های پلاک را برای تولید اسید کاهش می‌ دهد و از پیشرفت پوسیدگی جلوگیری می‌ کند.

فواید فلوراید تراپی

فلوراید تراپی مزایای متعددی دارد که آن را به یکی از بهترین روش‌ های پیشگیری در دندانپزشکی تبدیل کرده است:

• جلوگیری از تشکیل حفره‌ های دندانی.
• تقویت مینای دندان در برابر حملات اسیدی.
• ترمیم مراحل اولیه پوسیدگی قبل از نیاز به پر کردن.
• کاهش حساسیت دندانی به گرما، سرما یا شیرینی.
• کاهش هزینه ‌ها و نیاز به درمان‌ های پیچیده ‌تر مانند عصب‌ کشی یا کشیدن دندان.
• بهبود سلامت کلی دهان، که با سلامت قلب، دیابت و حتی بارداری مرتبط است.

برای چه گروه سنی مناسب است؟

فلوراید تراپی برای همه گروه‌ های سنی مفید است، اما نوع، دوز و روش استفاده آن بسته به سن و نیازهای فرد متفاوت است. در ادامه، این موضوع را برای هر گروه سنی بررسی می‌ کنیم.

1. کودکان ( 6 ماه تا 16 سال )

• چرا مناسب کودکان ( 6 ماه تا 16 سال ) است؟ کودکان در مرحله رشد دندان‌ های شیری و دائمی هستند. فلوراید سیستمیک به استحکام دندان ‌های در حال تشکیل کمک می ‌کند، در حالی که فلوراید موضعی از دندان ‌های موجود در برابر پوسیدگی محافظت می ‌کند. کودکان اغلب شیرینی و تنقلات قندی مصرف می ‌کنند و ممکن است مهارت کافی برای مسواک زدن صحیح نداشته باشند، که خطر پوسیدگی را افزایش می ‌دهد.
• روش استفاده:
  • لاک فلوراید: یک لایه نازک فلوراید با قلم‌ مو روی دندان ‌ها مالیده می ‌شود. این روش سریع، بدون درد و معمولاً هر 3 تا 6 ماه تکرار می ‌شود. طعم‌ های جذاب ( مثل توت‌فرنگی ) آن را برای کودکان دلپذیر می‌ کند.
  • مکمل ‌های فلوراید: در مناطقی که آب آشامیدنی کمتر از 0.7 میلی ‌گرم فلوراید در لیتر دارد، دندانپزشک ممکن است قرص یا قطره تجویز کند.
  • خمیر دندان فلوراید دار: برای کودکان زیر 3 سال، مقدار کمی ( به اندازه دانه برنج ) خمیردندان با 500 ppm فلوراید و برای 3 تا 6 سال، مقدار نخودفرنگی از خمیردندان با 1000-1500 ppm فلوراید توصیه می ‌شود.
• احتیاط: مصرف بیش از حد فلوراید می‌ تواند به فلوئوروزیس ( لکه ‌های سفید یا قهوه ‌ای روی دندان ) منجر شود. بنابراین، دوز و استفاده باید تحت نظارت باشد.

2. نوجوانان

• چرا مناسب نوجوانان است؟ نوجوانان به دلیل مصرف زیاد نوشابه، آب ‌نبات و فست ‌فود در معرض پوسیدگی هستند. همچنین، بسیاری از آن ‌ها بریس ارتودنسی دارند که پلاک و غذا را به دام می ‌اندازد و تمیز کردن دندان ‌ها را سخت‌ تر می ‌کند.
• روش استفاده: لاک، ژل یا فوم فلوراید در مطب هر 6 تا 12 ماه اعمال می‌ شود. خمیردندان و دهان شویه فلورایددار نیز برای استفاده روزانه توصیه می‌ شود.

3. بزرگسالان

• چرا مناسب بزرگسالان است؟ بزرگسالان ممکن است با عقب ‌نشینی لثه مواجه شوند، که ریشه دندان ( فاقد مینای محافظ ) را در معرض پوسیدگی قرار می ‌دهد. خشکی دهان ناشی از داروها ( مانند داروهای ضدافسردگی یا فشار خون )، پرتودرمانی یا بیماری‌ ها نیز خطر را افزایش می ‌دهد. افرادی با روکش، بریج یا بریس نیز به حفاظت اضافی نیاز دارند.
• روش استفاده: جلسات فلوراید تراپی در مطب ( لاک یا ژل ) هر 6 تا 12 ماه و استفاده از خمیردندان یا دهان شویه با فلوراید بالا ( با تجویز دندانپزشک ) در خانه.

4. سالمندان

• چرا مناسب سالمندان است؟ با افزایش سن، عقب‌ نشینی لثه شایع ‌تر می‌ شود و ریشه دندان ‌ها در معرض پوسیدگی قرار می ‌گیرد. خشکی دهان ناشی از داروهای رایج یا بیماری ‌هایی مانند دیابت نیز خطر پوسیدگی و بیماری لثه را بالا می ‌برد.
• روش استفاده: لاک یا ژل فلوراید در مطب برای محافظت از ریشه و کاهش حساسیت، همراه با محصولات فلوراید دار خانگی.

چه کسانی بیشتر به فلوراید تراپی نیاز دارند؟

برخی افراد به دلیل شرایط خاص، در اولویت این درمان هستند:

• کسانی با سابقه پوسیدگی مکرر.
• افراد با بهداشت دهان ضعیف.
• بیماران با خشکی دهان ( ناشی از داروها، پرتودرمانی یا بیماری ‌هایی مثل سندرم شوگرن ).
• افرادی با بریس، روکش یا بریج که تمیز کردن را دشوار می‌کند.
• ساکنان مناطقی که آب آشامیدنی فلوراید کافی ندارد.
• افراد مبتلا به دیابت یا بیماری ‌هایی که سلامت دهان را تحت تأثیر قرار می ‌دهند.

دفعات فلوراید تراپی

تکرار جلسات در مطب به سطح خطر پوسیدگی بستگی دارد:

• خطر کم: هر 12 ماه یک ‌بار.
• خطر متوسط: هر 6 ماه یک ‌بار.
• خطر بالا: هر 3 تا 6 ماه یک ‌بار. دندانپزشک با بررسی دندان ‌ها، لثه ‌ها، رژیم غذایی و سبک زندگی، برنامه مناسب را تعیین می‌کند.

ایمنی فلوراید تراپی

فلوراید در دوزهای توصیه ‌شده کاملاً ایمن است و فواید آن توسط مطالعات علمی اثبات شده است. با این حال، مصرف بیش از حد، به‌ویژه در کودکان، می‌تواند به فلوئوروزیس منجر شود. برای پیشگیری:

• کودکان نباید خمیردندان را ببلعند.
• مکمل ‌های فلوراید فقط با تجویز دندانپزشک استفاده شوند.
• سطح فلوراید آب آشامیدنی بررسی شود.

استفاده از فلوراید در خانه

• خمیردندان فلوراید دار: برای بزرگسالان و کودکان بالای 6 سال، 1000-1500 ppm فلوراید.
• دهان شویه فلوراید: روزانه یا هفتگی، با مشورت دندانپزشک.
• آب  فلوراید دار: منبع طبیعی و مؤثر در مناطق دارای آب مناسب.

نتیجه ‌گیری

فلوراید تراپی یک روش ایمن، مؤثر و ضروری برای پیشگیری از پوسیدگی و تقویت دندان ‌هاست. این روش برای همه، از کودکان 6 ماهه تا سالمندان، مناسب است و به شکل موضعی یا سیستمیک استفاده می ‌شود. کودکان از آن برای رشد دندان ‌های قوی بهره می ‌برند، نوجوانان و بزرگسالان از محافظت در برابر پوسیدگی سود می ‌برند و سالمندان از آن برای حفظ ریشه دندان و کاهش حساسیت استفاده می‌ کنند. برای تعیین بهترین روش و دفعات، با دندانپزشک خود مشورت کنید. با ترکیب فلوراید تراپی و بهداشت دهان مناسب ( مسواک، نخ دندان و رژیم غذایی سالم )، می ‌توانید دندان ‌هایی سالم و لبخندی زیبا برای همیشه داشته باشید!